Leidt staatssteun KLM tot einde poldermodel?

Deze conclusie zou getrokken kunnen worden uit de goedkeuring die de Europese Commissie onlangs heeft gegeven aan het steunpakket van de staat aan KLM. Zo zijn aan deze staatssteun diverse voorwaarden voor KLM verbonden, waaronder de voorwaarde dat werknemers die minstens driemaal modaal verdienen, ten minste 20% moeten inleveren op hun arbeidsvoorwaarden. Voor lonen vanaf modaal gelden lagere percentages, lineair oplopend tot 20% (klik hier voor de Kamerbrief van de Minister van Financiën en de Minister van Infrastructuur en Waterstaat). Volgens de ministers is slechts de invulling van deze voorwaarden verder aan de onderneming en de vakbonden. Dit is tegen het zere been van de vakbonden, die geheel niet bij het overleg betrokken zouden zijn geweest.

Staatssteun KLM in strijd met internationale regelgeving?

Het steunpakket is goedgekeurd door de raad van bestuur van KLM en het bestuur van de holding Air France-KLM. En nu dus ook door de Europese Commissie. Dit niettegenstaande de formele klacht die door de Nederlandse vakbonden VNV, De Unie, NVLT, VKP, CNV en VNC als vertegenwoordigers van het personeel in dienst bij de KLM is ingediend over het feit dat de voorwaarden niet met hun instemming tot stand zouden zijn gekomen en daardoor in strijd zouden zijn met internationale regelgeving. Zo zouden de vakbonden in het geval van steunmaatregelen aan KLM meerdere keren hebben aangeboden om deel te nemen aan het overleg over de inhoud van de door werknemers te leveren bijdragen, maar zou dit aanbod door de Nederlandse Staat (en KLM) keer op keer zijn afgewezen. Volgens de vakbonden is dit in strijd met internationale regelgeving omdat via de voorwaarden van het steunpakket wordt ingegrepen in een aantal rechtsgeldige cao’s. Grondpersoneel, cabinepersoneel en verkeersvliegers hebben hun eigen vakbond(en) en hun eigen cao. Omdat het steunpakket noodzakelijk is voor het voortbestaan van het bedrijf, zou volgens de vakbonden met het stellen van deze voorwaarden dwingend worden ingegrepen in arbeidsvoorwaardelijke afspraken. Aan de vakbonden zou geen enkele onderhandelingsruimte meer worden gegeven. Dit zou in strijd zijn met de internationale regelgeving om in vrijheid collectief over arbeidsvoorwaarden te onderhandelen (klik hier voor de klacht van de vakbonden).

De Europese Commissie heeft de steunmaatregel weliswaar goedgekeurd, maar heeft deze kennelijk alleen maar getoetst aan de voorwaarden voor steun die lidstaten op grond van artikel 107 (3) (b) VWEU mogen verlenen aan ondernemingen om zo een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen. Deze voorwaarden staan vermeld in de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de huidige COVID-19 uitbraak.

Zijn de vakbonden en hun achterban wel gebonden aan voorwaarden staatssteun KLM?

Over de klacht van de vakbonden over de strijd met de internationale regelgeving is door de Europese Commissie inhoudelijk niet geoordeeld. Mogelijk dat dit door de nationale rechter alsnog zal worden gedaan, alhoewel de eventuele stelling dat de vakbonden (en hun achterban) wegens strijd met internationale regelgeving niet gebonden zouden zijn aan de voorwaarden mijns inziens moeilijk haalbaar zal zijn. In de lijn van het poldermodel en het creëren van draagvlak onder het personeel zou het mijns inziens echter beter zijn geweest indien de vakbonden en de ondernemingsraden actief aan het overleg hadden mogen deelnemen.