Kan na beneficiaire aanvaarding de wettelijk beschermde positie alsnog worden prijsgegeven door feitelijk handelen? Een vraag waar menig schuldeiser graag antwoord op wil hebben…

Wanneer iemand overlijdt, breekt er voor de nabestaanden een moeilijke tijd aan. Hoewel er feitelijk veel moet worden geregeld, is het voor de erfgenamen van groot belang om zich éérst te beraden over de eigen juridische positie. Zo gaan veel erfgenamen direct tot actie over en weten zij niet welke juridische mogelijkheden zij hebben. Klassiek is het voorbeeld van de erfgenaam die de huurwoning van de overledene ontruimt om zo te voorkomen dat de huur nodeloos oploopt. Wat de erfgenaam zich daarbij dan niet realiseert, is dat hij hiermee daadwerkelijk optreedt als erfgenaam en daarmee wordt geacht de nalatenschap van de overledene zuiver te hebben aanvaard. Als vervolgens blijkt dat de overledene veel schulden had en nauwelijks bezittingen, heeft de erfgenaam een groot probleem.

Juridische mogelijkheden

Een erfgenaam kan een nalatenschap zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Zuivere aanvaarding is het meest risicovol omdat de rechten en verplichtingen (ook de schulden) van de overledene in dat geval op de erfgenaam overgaan. Mocht de overledene te weinig bezittingen hebben nagelaten om daaruit zijn schulden te kunnen betalen, dan moet de zuiver aanvaard hebbende erfgenaam deze schulden uit zijn eigen privévermogen voldoen. Wanneer het privévermogen van de erfgenaam daarvoor eveneens onvoldoende is, dan heeft de zuiver aanvaard hebbende erfgenaam een groot probleem omdat de schuld op hem is overgegaan.  

Beneficiair aanvaarden minder risicovol

Het is minder risicovol om een nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Dit is dan ook doorgaans het advies aan cliënten, die als erfgenaam met een nalatenschap worden geconfronteerd. Om een nalatenschap beneficiair te aanvaarden, moet een akte beneficiaire aanvaarding worden opgesteld bij de Rechtbank van de woonplaats van de overledene. Deze akte wordt vervolgens door de Rechtbank ingeschreven in het boedelregister. Daarna moet de nalatenschap worden vereffend, waarbij eerst alle bezittingen en schulden van de overledene in kaart worden gebracht. Na beneficiair te hebben aanvaard, kan de erfgenaam in zijn hoedanigheid van vereffenaar ook feitelijke handelingen verrichten om te voorkomen dat schulden verder oplopen.

Kan na beneficiaire aanvaarding de wettelijk beschermde positie door feitelijk handelen alsnog worden prijsgegeven?

Deze vraag speelde in de zaak die heeft geleid tot de uitspraak van de Rechtbank Limburg 2 april 2019, ECLI:NL:RBLIM:2019:3012 (klik hier voor deze uitspraak). Voor schuldeisers kan dit interessant zijn omdat zij in dat geval hun vordering op een extra privévermogen kunnen verhalen, namelijk op dat van de erfgenaam. In deze zaak was de overledene op het moment van zijn overlijden in een procedure verwikkeld met zijn ex-vrouw over de verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap. Zijn kinderen, die de nalatenschap van hun vader beneficiair hadden aanvaard, hadden in hun hoedanigheid van vereffenaar de Rechtbank laten weten de rechtszaak niet van hun vader te willen overnemen. Desondanks zijn de erfgenamen toch op de zitting verschenen. De Rechtbank heeft uiteindelijk een beschikking gewezen, waarin stond dat de overledene een aanzienlijk bedrag aan zijn ex-vrouw moest betalen. De ex-vrouw heeft zich vervolgens op het standpunt gesteld dat de erfgenamen óók met hun privévermogen voor de voldoening van deze schuld aansprakelijk waren; met hun optreden op de zitting zouden zij zich immers als procespartij hebben gemengd in de verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap van de overledene en daarmee over de nalatenschap hebben beschikt. Hun wettelijk beschermde positie van beneficiair aanvaard hebbende erfgenaam zouden zij daarmee hebben prijsgegeven. Ook had de Rechtbank in de beschikking de erfgenamen als de veroordeelde partijen vermeld en niet de boedel, c.q. de nalatenschap, van de overledene. De ex-vrouw vond dit nog eens extra een bevestiging van haar standpunt dat de beschikking tegen de erfgenamen in privé gold.

"Executie kort geding"

Toen de ex-vrouw vervolgens de beschikking bij de erfgenamen in privé ten uitvoer wilde leggen, hebben de erfgenamen deze vraag in het kader van een executie kort geding aan de Rechtbank voorgelegd. De Rechtbank heeft toen geoordeeld dat de erven niet over de nalatenschap van hun vader hadden beschikt, zodat zij nog steeds beneficiair hadden aanvaard. Belangrijke overweging van de Rechtbank was dat de erfgenamen hadden gehandeld in de lijn van hun taak als vereffenaars om de boedel te beschrijven. Volgens de Rechtbank maakte de ex-vrouw dan ook misbruik van recht door de beschikking te executeren tegen de erfgenamen ten laste van hun privévermogens. Dit was door de beneficiaire aanvaarding immers niet mogelijk.

Kortom

Concluderend kan worden gesteld dat de beneficiair aanvaard hebbende erfgenamen hun beschermde positie in deze zaak dus niet hadden prijsgegeven. Zouden de erfgenamen ter zitting echter een regeling hebben getroffen met de ex-vrouw, dan had het oordeel van de Rechtbank heel anders kunnen luiden. Het antwoord op de vraag of aan een beneficiaire aanvaarding voorbij kan worden gegaan door feitelijk handelen van de erfgenamen luidt dan ook bevestigend. Om dit te voorkomen is het raadzaam dat de beneficiair aanvaard hebbende erfgenaam bij feitelijk handelen altijd vermeldt dat:

1)      de nalatenschap beneficiair is aanvaard;

2)      aan dit erfrechtelijk kader niet voorbij mag worden gegaan, en;

3)      hij handelt als vereffenaar in deze nalatenschap.

Wilt u weten hoe u als erfgenaam kunt voorkomen dat schulden van de overledene op uw privévermogen kunnen worden verhaald, of wilt u juist als schuldeiser weten op wie u uw vordering in een nalatenschap kunt verhalen, neemt u dan vrijblijvend contact met ons op om uw specifieke situatie aan ons voor te houden. Wij helpen u graag.